W maju 2019 r. Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport na temat działań organów administracji publicznej w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym pochodzącym od urządzeń telefonii komórkowej.
Poniżej przedstawiam cytaty ze skrótu prasowego przedstawionego na stronie NIK, pt. Kontroli nie ma, promienie harcują:
Organy Inspekcji Ochrony Środowiska oraz Państwowej Inspekcji Sanitarnej nie są przygotowane ani organizacyjnie, ani technicznie do kontroli pola elektromagnetycznego. To dlatego, że ich kompetencje nakładają się, a przepisy nie określają jednoznacznie roli, jaką mają odgrywać w systemie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym od urządzeń telefonii komórkowej. W kilku przypadkach inspektoraty ochrony środowiska oraz wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne nie miały nawet potwierdzonych kompetencji do wykonywania pomiarów PEM.
Rozwój rynku telefonii komórkowej w Polsce jest niezwykle dynamiczny. W latach 2010-2017 wielkość transmisji danych wzrosła aż 57-krotnie. Wzrosły też liczba i czas połączeń. Poszerza się zasięg sieci komórkowych, podwyższa się standard transmisji danych, jego szybkość i jakość. A to nie koniec: do 2030 roku rynek ten ma odnotować 24-krotny wzrost. Oznacza to m.in. coraz większą liczbę anten oraz ich instalację na mniejszych wysokościach. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych (PEM) emitowanych przez stacje bazowe (SBTK) i urządzenia mobilne na ludzi i środowisko będzie więc coraz silniejsze. Dlatego tak istotna jest wiarygodna i systematyczna kontrola poziomu PEM, szczególnie w miejscach najbardziej narażonych na promieniowanie.
Szczególną moją uwagę przykuł punkt 5.4 raportu (str. 90), pt. Działania oświatowo-zdrowotne w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym pochodzącym od urządzeń telefonii komórkowej. Cytuję fragmenty tego podrozdziału (pogrubienie czcionki zostało dokonane przeze mnie):
W okresie objętym kontrolą, GIS [Główny Inspektorat Sanitarny] nie inicjował, nie prowadził i nie koordynował działalności oświatowo-zdrowotnej zmierzającej do zaznajamiania społeczeństwa (a w szczególności dzieci i młodzieży) ze sposobami korzystania z urządzeń telefonii komórkowej ograniczającymi narażenie na promieniowanie elektromagnetyczne. […] Również WSSE [Wojewódzkie Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne] nie prowadziły usystematyzowanej działalności w tym zakresie.
Europejska Agencja Środowiska rekomenduje zastosowanie zasady przezorności, uzasadniając to potrzebą uniknięcia lub zredukowania potencjalnie poważnych i nieodwracalnych skutków dla zdrowia i środowiska. Wskazuje, że społeczeństwo powinno być lepiej informowane o ryzykach związanych z użytkowaniem urządzeń mobilnych. Zaznacza, że ryzyko jest tu wystarczająco udowodnione, aby edukować społeczeństwo, a w szczególności dzieci, jak użytkować telefony komórkowe (wiadomości tekstowe i używanie zestawów słuchawkowych ok. 10-krotnie zmniejsza narażenie na PEM, w porównaniu gdy telefon styka się z głową).
Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy w rezolucji z 2011 r. wskazało na rosnącą ekspozycję społeczeństw na PEM w związku z rozwojem kolejnych standardów nadawczych w telefonii komórkowej oraz na konieczność stosowania zasady przezorności. Podkreśliło, iż ignorowanie wczesnych ostrzeżeń o ryzykach może wywołać bardzo wysokie koszty społeczne i ekonomiczne. Wśród rekomendacji dla krajów członkowskich wskazało m.in. na potrzebę prowadzenia kampanii informacyjnych na temat ryzyk związanych z używaniem urządzeń mobilnych, ukierunkowanych w szczególności na dzieci, a także ich rodziców i nauczycieli, a także prewencyjne, znaczne obniżenie dopuszczalnych poziomów PEM w miejscach długotrwałej ekspozycji (wewnątrz budynków), podjęcie przez ministerstwa (edukacji, środowiska i zdrowia) kampanii informacyjnych ukierunkowanych na nauczycieli, rodziców, dzieci aby ostrzec ich przed określonymi ryzykami związanymi z długotrwałym używaniem urządzeń mobilnych emitujących fale elektromagnetyczne.
Naukowcy z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w opracowaniu przygotowanym w 2016 r. na zlecenie Ministerstwa Cyfryzacji wskazali, iż ludzie oceniając swoje narażenie na PEM, wyższe ryzyko wiążą z fizycznie większymi źródłami pola oraz dłuższym i częstszym naświetlaniem. Jest to jeden z powodów, dla których ludzie nie akceptują SBTK w ich środowisku, ale nie postrzegają swoich telefonów, jako stwarzających zagrożenie dla ich zdrowia. W istocie zaś – zdaniem Autorów – zagrożenie ze strony promieniowania emitowanego przez telefon jest znacznie większe, niż ze strony emisji od SBTK. Dostrzegli też znikomą wiedzę na temat PEM.
W Rezolucji Komisji ds. Problemów Bioelektromagnetycznych Polskiego Towarzystwa Badań Radiacyjnych im. M. Skłodowskiej-Curie z 13 października 2009 r. w sprawie oddziaływania na zdrowie systemów telefonii komórkowej zauważono, że poziomy PEM działających na ludzi przebywających w pobliżu SBTK są bardzo małe, ale emisja występuje w sposób nieprzerwany. Dla telefonów zaś wartości PEM działających na człowieka są stosunkowo wysokie, a ich czas działania ogranicza się tylko do czasu prowadzenia rozmowy. Badania efektów zdrowotnych PEM prowadzone są od lat, lecz nie przyniosły ostatecznych rozstrzygnięć, co determinuje konieczność prowadzenia dalszych badań dotyczących wpływu takiej ekspozycji na samopoczucie, jak również dotyczących kontrowersyjnego zjawiska tzw. nadwrażliwości na PEM. Analiza wyników badań prowadzonych nad wpływem na zdrowie PEM emitowanych przez telefony pozwala stwierdzić, wg aktualnego stanu wiedzy, że wieloletnie intensywne użytkowanie telefonów komórkowych nie jest obojętne dla zdrowia. Wpływ zależy od czasu trwania i liczby prowadzonych rozmów, a przede wszystkim od okresu użytkowania telefonu, dlatego użytkowanie telefonów komórkowych należy w sposób racjonalny ograniczać i kontrolować. Autorzy rezolucji uznali to za szczególnie ważne w stosunku do dzieci poniżej 15-go roku życia. Stwierdzili oni, iż należy prowadzić systemowe badania epidemiologiczne narażenia na PEM, a także opartą o rzetelne dane naukowe akcję edukacyjną na temat ewentualnych skutków związanych z korzystaniem z tej formy łączności, co pozwoli na jej świadomy wybór i racjonalne ograniczenia. Zdaniem Autorów ta grupa wiekowa może być szczególnie wrażliwa na działanie PEM i będzie korzystała z telefonów komórkowych przez kilkadziesiąt najbliższych lat.
Dyrektor IMP [Instytut Medycyny Pracy] w Łodzi wskazał, iż Instytut wielokrotnie postulował wdrożenie akcji uświadamiającej społeczeństwo o możliwości negatywnego działania urządzeń telefonii komórkowej, a więc skłanianie do używania telefonów dających najmniejszy SAR i konieczności ostrożnego z nich korzystania, zwłaszcza w windach, samochodach czy pociągach, w których sygnał jest słaby, a co najważniejsze prowadzenia jak najkrótszych rozmów, trzymanie telefonu na wyciągniętej ręce podczas wyszukiwania numeru (występuje wtedy najsilniejsze pole). Wskazał, iż wśród dzieci należy promować korzystanie z telefonów do wysyłania wiadomości tekstowych, a nie prowadzenia rozmów. Powinno się również promować korzystanie z urządzeń słuchawkowych. Postulował też wdrożenie szeroko pojętej kampanii informacyjnej, która będzie miała na celu przekazanie społeczeństwu rzetelnej wiedzy dotyczącej PEM i zagrożeń, które wnoszą one w codzienne życie. IMP wielokrotnie zwracał uwagę na konieczność opracowania programów edukacyjnych dla różnych grup ludności (zarówno dla młodzieży, jak i dorosłych).
W Ministerstwie Zdrowia dostrzegany był problem braku rzetelnej, skoordynowanej działalności edukacyjnej na temat zdrowotnych skutków działania PEM. Podkreślano, iż konieczne jest przygotowanie zasad i programu działań edukujących społeczeństwo począwszy od dzieci, które mają kontakt z urządzeniami emitującymi PEM (telefony komórkowe, tablety), już w wieku przedszkolnym.
Co możemy zrobić jako rodzice wobec tak przytłaczających informacji? Czy możemy mieć wpływ na ochronę naszych dzieci przed promieniowaniem elektromagnetycznym? Wypowiem się na ten temat już wkrótce.
Źródła:
Skrócona treść raportu NIK: PEM – kontrola NIK maj 2019 – raport skrócony
Pełna treść raportu NIK: PEM – kontrola NIK maj 2019 – pełny raport
Źródło ilustracji: strona internetowa NIK